Như đã chia sẻ đến Quý vị qua bài viết “Thần kinh nhị thập cảnh”, ở cố đô Huế ngày xưa có 20 thắng cảnh nổi tiếng được vua Thiệu Trị bình chọn là những cảnh đẹp bậc nhất chốn kinh đô.
20 cảnh đẹp này sẽ lần lượt được giới thiệu qua 20 kỳ vào thứ 7 hàng tuần tại NHỊP CẦU HUẾ.
Hôm nay, Nhịp Cầu Huế xin giới thiệu đến quý vị @everyone
“Đệ nhất cảnh – Trùng minh viễn chiếu”
Lầu Minh Viễn là một công trình kiến trúc quan trọng trong hệ thống cung điện ở Tử Cấm Thành ngày xưa. Một số tư liệu của triều Nguyễn như Đại Nam thực lục, Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, Đại Nam nhất thống chí đều đề cập đến toà nhà lầu nổi tiếng một thời này. Bên dưới là bài thơ vua Thiệu Trị dùng để ca ngợi giá trị nghệ thuật của nó:
“Kình thiên trực tủng giáng không trung
Tam điệp nguy nga đạt tứ thôngThôi xán vân hà chưng ỷ hạm
Tinh dinh nhật nguyệt khám điêu lung
Thiên phương phong cảnh thường quang lãng
Vạn lý sơn hà tận hội thông
Tinh nhất nguy vi tư chúc ẩn
Cao minh du cửu đạo khâm sùng”.
Dịch nghĩa
Lầu màu đỏ rực thẳng vút lên không trung
Ba tầng to lớn trải rộng khắp bốn phía
Những lan can ở hiên lầu vẽ hình ráng mây sáng lóng lánh
Những cửa sổ chạm trổ sáng tỏ dưới ánh mặt trăng, mặt trời
Phong cảnh bao la chung quanh thường quang đãng
(Ở lầu) có thể thấy suốt non ngàn dặm xung quanh
Phải giữ lấy đạo tinh nhất nguy vi để soi đến chỗ khốn khó của người dân
Đó là đạo sang suốt cao xa lâu dài đáng khâm phục (như chốn lầu cao vút này)
Các tư liệu không cho biết rõ chức năng của toà nhà lầu ấy, chỉ có sách Đại Nam nhất thống chí nói đây là một “ngự lâu” nghĩa là lầu của vua. Như vậy, chúng ta có thể hiểu công trình kiến trúc cao tầng này là nơi vua lên ngắm cảnh hóng mát. Sách Đại Nam thực lục ghi rằng lầu Minh Viễn được xây dựng vào tháng 6 năm 1827 dưới thời Minh Mạng và chỉ thi công trong hơn một tháng là xong. Triều đình đã giao cho hai ông Trần Văn Tín và Nguyễn Văn Trọng đứng ra điều khiển công việc xây dựng. Lực lượng thi công là lính và thợ của triều đình.
Sau khi làm xong, họ được nhà vua thưởng áo quần và tiền bạc. Sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ mô tả nền của lầu Minh Viễn cao 1 trượng 1 tấc (khoảng 4m), chung quanh có lan can bằng gạch hoa, mặt nam của nền xây 3 hệ thống bậc cấp, còn mặt bắc chỉ xây một hệ thống. Lầu gồm 3 tầng, cao 2 trượng 7 thước (khoảng 10,8m). Kiến trúc tầng dưới gồm 3 gian 2 chái. Mái lầu lợp ngói ông hoàng lưu ly. Giữa nóc tầng ba có đính một viên ngọc châu. Phía bắc của lầu, ở bên trái và bên phải, dựng hai cột cờ. Từ hai bên nền lầu có thể đi ra khỏi mặt sau Tử Cấm Thành bằng cửa Tường Loan ở bên trái và cửa Nghi Phụng ở bên phải. Như vậy, đỉnh của toà nhà lầu này cao đến gần 15m so với mặt đất. Theo lời mô tả trên đây về kích thước, hình dáng, kết cấu và vật liệu xây dựng của lầu Minh Viễn, chúng ta thấy nó có vẻ tương tự như Hiểu Lâm các hiện nay ở khu vực Thế Miếu trong hoàng thành Huế. Tuy nhiên, lầu Minh Viễn đã bị triệt giải vào năm 1876. Có lẽ sau gần nửa thế kỷ, kể từ ngày xây dựng (1827-1876), nó đã bị xuống cấp trầm trọng. Bấy giờ, triều đình Tự Đức lại lâm vào tình trạng rất khó khăn về nhiều mặt, nên không thể đầu tư kinh phí để trùng tu công trình kiến trúc này. Phần nền của toà lầu đã bị bỏ không cho đến 31 năm sau.
Vào năm 1913, dưới thời Duy Tân, triều đình cho xây dựng lên trên đó là một cái lầu khác theo kiểu mới, gọi là lầu Du Cửu. Đến năm 1916, dưới thời Khải Định, lầu Du Cửu được đổi tên thành lầu Kiến Trung. Năm 1921, vua Khải Định thấy lầu này chật hẹp nên ra lệnh cho Bộ Công xây dựng một toà nhà lầu khác rộng hơn, theo kiểu thức pha trộn Âu – Á (cũng gọi là lầu Kiến Trung), để phù hợp với thị hiếu thẩm mỹ của nhà vua. Công trình xây dựng bằng bê tông này được thi công từ năm 1921 đến năm 1923 mới hoàn tất. Dù được làm bằng bê tông, lầu Kiến Trung cũng bị phá huỷ vào tháng 2 năm 1947. Ngày nay, tại vị trí của lầu Kiến Trung xưa vẫn còn hầu như nguyên vẹn phần nền móng.
Nhìn chung, công trình kiến trúc này đã thay hình đổi dạng đến 3 lần, nhưng nhờ bài thơ này mà hậu thế biết được có một toà nhà lầu bằng gỗ mang giá trị nghệ thuật cao đã từng xuất hiện và nổi tiếng một thời trong lịch sử kiến trúc của cố đô Huế.
Mong rằng bài viết góp phần giúp Quý vị tìm hiểu thêm về cảnh đẹp thứ 1 này của Cố đô Huế #hue.
💜 La Hạnh Thảo
Ảnh: Viet Phuong
