Tôi từng nghe ai đó nói rằng “Cổ tích làng Mỹ Lợi có thể dựng thành một cuốn phim truyền hình dài tập hấp dẫn”. Có người gọi Mỹ Lợi là “làng VIP” đặc sắc rất hiếm gặp ở đất Kinh kỳ Huế. Vì sao lại có nhận định này?
Nói vậy bởi vì Mỹ Lợi là làng của mẹ vua Bảo Ðại. Ngoài ra, theo ghi nhận tại cuốn Địa chí văn hóa làng Mỹ Lợi (NXB Thuận Hóa, năm 1999) thì làng Mỹ Lợi trước đây có tên gọi là ấp Mỹ Toàn, thuộc xứ Khe Long – nay là xã Vinh Mỹ, huyện Phú Lộc – được thành lập vào năm 1562. Tại đây, các bậc tiền hiền khai làng lập ấp có xuất xứ từ xã Lương Niệm, huyện Quảng Xương, phủ Tĩnh Gia, xứ Thanh Hóa (nay là thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa), theo đoàn quân Nguyễn Hoàng vào Nam năm 1558. Theo hương phả làng Mỹ Lợi, 8 vị tiền hiền của làng được sắc phong Dực bảo Trung hưng Linh phò, tặng thêm Đoan tức tôn thần (chín đạo sắc phong, trong đó có một đạo hợp phong), gồm: Lê Văn Dài, Trương Văn Trực, Nguyễn Văn Đẩu, Nguyễn Bá Niên, Đỗ Văn Lịch, Sào Văn Liễu, Đoàn Văn Bài và Trần Văn Nghĩa. Nhờ công đức của 8 vị này, Nguyễn Phúc Tần đã ra lệnh cho miễn thuế má tạp dịch…
Người già làng Mỹ Lợi cũng có câu chuyện kể lại rằng làng được thành lập năm 1562 do các ngài khai canh, có lẽ là ngư dân từ làng Lương Niệm, Sầm Sơn, Thanh Hoá di cư vào Nam theo chúa Nguyễn Hoàng (?). Những ngài khai canh ấy đã chọn mảnh đất nơi đầu sóng đầy gian nan để căm dùi. Có lẽ họ rất tin vào sức lực và trí tuệ của mình.
Làng Mỹ Lợi được biết là có diện tích tự nhiên 9 km2, với 1400 hộ, 6000 nhân khẩu thôi, nhưng đã để lại cho đời những sản phẩm thành thương hiệu nổi tiếng khắp nước:
– Nghề vườn có cau Mỹ Lợi
– Nghề rú có khoai mài Mỹ Lợi
– Nghề tằm tơ có các sản phẩm đủi, lụa, thao, vải Mỹ Lợi
– Nón lá Mỹ Lợi đã có thời cạnh tranh với nón Huế.
– Nghề biển đầm có các loại cá dìa, cá mú, tôm sú, cá hanh, cá buôi, tôm rằn, cá thu, cá ngừ… nổi tiếng.
Có câu hò rằng:
“Mua vôi chợ Quán chợ Cầu, mua cau Nam Phổ, mua trầu chợ Dinh”.
Nói thì nói vậy nhưng kỳ thực cau Nam Phổ trồng trên đất thịt nên không ngon bằng cau Mỹ Lợi trồng trên cát pha mùn. Cau Mỹ Lợi trái tròn, ruột nhiều, tang mỏng, mềm và ngọt. Khoai mài Mỹ Lợi tiến vua. Người Mỹ Lợi xưa vào rú đào khoai mài tiến cho phủ chúa, cung vua vào các dịp tế lễ giỗ chạp để được miễn giảm các khoản thuế, sưu dịch.
Trên mảnh đất cát hẹp, thiên tai khắc nghiệt ấy, trải qua gần 500 năm, dân làng Mỹ Lợi bao đời với tài năng và tầm nhìn xa rộng, đã tạo lập nên một làng quê sầm uất, trù phú và tiếng tăm. Làng Mỹ Lợi có các họ Trần, Hoàng, Lê, Phan… họ nào cũng có nhiều người tài giỏi, đỗ đạt, làm quan lớn.
Làng Mỹ Lợi còn được biết đến là ngôi làng cổ, nơi còn lưu giữ rất nhiều nhà rường cổ và hàng chục nhà thờ họ tộc. Cả làng có 5 thôn đã có đến 45 nhà thờ họ tộc. Trong đó, đình làng Mỹ Lợi là một chứng nhân văn hoá lịch sử. Đình được xây dựng cách đây 200 năm (1808) là nơi hội họp, sinh hoạt của bà con nhân dân trong các dịp Tết, lễ. Người Mỹ Lợi lưu giữ trong đình làng của mình một văn bản bằng chữ Hán, được lập cách đây 250 năm, tiếp tục khẳng định chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam.Văn bản có khuôn dấu và chữ ký rõ ràng, khẳng định chủ quyền Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.
Đọc văn chương Hồng Nhu, Toan Ánh, tôi biết đến làng Mỹ Lợi với những tập tục thú vị như “chợ người âm”, “Lễ hội ăn mày”, gái trai ngư phủ sau đám cưới hợp cẩn trên biển, anh chị miệng cắn con cá, bơi dính vào nhau, làm sao để cá không chết… Miền quê ấy trong tôi như một vùng huyền thoại.
Lịch sử làng Mỹ Lợi như một pho cổ tích xúc động kể mãi không hết. Ngay việc phát triển văn học nghệ thuật của tỉnh Thừa Thiên Huế 60 năm qua, Mỹ Lợi cũng là nơi phát tích…Làng Mỹ Lợi nhỏ bé ấy chính là cái nôi sinh thành của Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế hôm nay.
Nhịp Cầu Huế xin hẹn quý vị @everyone vào kỳ sau, chúng ta sẽ cùng nhau nghiên cứu thêm về giọng nói khác hẳn giọng Huế của người Mỹ Lợi. Chất giọng này được cho là bí ẩn, không hề đổi thay giữa bốn bề tiếng Huế qua hàng trăm năm nay.
Có những làng quê Việt, mỗi khi đến thăm thú, chúng ta sẽ rất khó quên bởi chiều sâu lịch sử văn hoá của nó. Làng Mỹ Lợi, xã Vinh Mỹ (Phú Lộc) là một làng như vậy.
————————
#nhipcauhue #NguoiHue
